تجارت الکترونیک که از آن به عنوان یک تسریع‌کننده مطمئن در افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی نام برده می‌شود، از جمله مباحثی است که همواره لزوم توجه به آن در بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی مورد تأکید قرار گرفته است. به طور ساده می‌توان گفت، با فراهم‌سازی زیرساخت‌های توسعه تجارت الکترونیک می‌توان به ایجاد یک محیط تجاری مناسب، بین دولت و بنگاه‌ها کمک کرد و شرایطی را به وجود آورد که باعث جذب سرمایه‌گذاران بیشتری شود. در اهمیت تجارت الکترونیک همین بس که با توسعه این گونه مباحث می‌توان به حذف محدودیت‌های زمانی و مکانی در تجارت، کاهش هزینه‌های مبادلات، دسترسی تولیدکنندگان و فروشندگان به مشتریان زیاد و دسترسی مصرف‌کنندگان به تولیدکنندگان کالا و خدمات در سطح وسیع اشاره کرد.
شاید به دلیل همین مزایا نه فقط کشورهای توسعه‌یافته، بلکه کشورهای در حال توسعه نیز از «تجارت الکترونیک» به عنوان ابزاری برای رقابت در عرصه داخلی نام می‌برند. بر این اساس گفت‌وگویی با آرمین رحیمیان مدیرعامل شبکه تجاری بازاریاب صورت گرفته است. وی در این گفت‌وگو به شرح خلاصه‌ای از وضعیت فروشگاه‌های اینترنتی، برخی خصوصیات منحصر به فرد e-commerce در ایران و در نهایت پیش‌بینی چشم‌انداز فعالیت‌های تجاری آنلاین در کشور پرداخته است.
از نظر شما وضعیت فعلی تجارت الکترونیک در ایران چگونه است؟
تجارت الکترونیک در ایران، همچون یک جوان کم تجربه است که البته در تلاشی موفق، برای کسب تجربه‌های بیشتر گام‌های بلند و عاقلانه‌ای بر‌می‌دارد. این پدیده‌ی نوظهور که حدود دو دهه از ورودش می‌گذرد، بدون همراهی و حمایت‌های مؤثر دولتی به سختی می‌تواند به سطح کمی و کیفی رقبای خارجی خود برسد. لذا نقش حمایتی دولت، عامل مهمی در رفع مشکلات پیش رو و شکوفایی تجارت الکترونیک است. این اتفاق در شرایط اقتصادی امروز ایران ضروری است. البته دولت جمهوری اسلامی ایران گام‌های بلندی در اصلاح زیرساخت‌های تجارت الکترونیک برداشته است. برای مثال در بخش بانکی کشور نقل وانتقالات پول به صورت الکترونیکی و به سادگی در دسترس تمام اقشار جامعه قرار گرفته که یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت سایر بخش‌های تجارت الکترونیک است و ایران در این زمینه از کشورهای منطقه جلوتر است. البته تأکید می‌کنم که نباید هدف اصلی ایران رقابت با کشورهای منطقه باشد بلکه مقصد این رشد و پیشرفت، تبدیل شدن به کشوری توسعه یافته است. بر خلاف رشد قابل توجه تجارت الکترونیک در بخش بانکی، متأسفانه ضعف‌های زیادی در قوانین وجود دارد. قوانین تجارت در ایران کامل و به روز نیست و این موضوع بنگاه‌های اقتصادی سنتی را با چالش‌های بزرگی مواجه کرده است و صد البته که این مشکلات در تجارت الکترونیک به دلیل تبادلات اسناد معاملات، به روش الکترونیکی و کمبود قوانین دقیق و شفاف و همگام با رشد فناوری، دو چندان شده است! با اینکه در سال های گذشته زیرساخت های تبادل الکترونیکی پول توسعه یافته، ولی همچنان خلاء‌های بزرگی وجود دارد که گاه منجر به ورود زیان‌های سنگین به صاحبین کسب و کارهای اینترنتی می‌شود. برای مثال تأ‌ییدیه‌های الکترونیکی یا امضاء الکترونیک به روش‌های خاصی مثل استفاده از توکن‌های از پیش تعریف شده محدود شده است و روش‌های عمومی و ساده‌تر همچون تأ یید فرم‌های الکترونیکی با کلیک کردن یک Checkbox همچنان قابل پذیرش در محاکم نیست. به این ترتیب کارهای بزرگ و تعهدآور بر بستر اینترنت، همچنان نیاز به انجام فرآیندهای فیزیکی مثل عقد قرارداد بین طرفین معاملات آنلاین بر روی کاغذ دارند. از دیگر مشکلات تجارت الکترونیک مشکل حمل ونقل کالاهای فروخته شده در بستر اینترنت است. روش‌های مرسوم پستی عملاً پاسخگوی نیازهای دقیق تجارت الکترونیک نیست. فروشگاه‌های آنلاین به یک سامانه‌ی حمل ونقل سریع، امن و مقرون به صرفه‌ای که قابل پیگیری لحظه به لحظه باشد، نیاز دارند که به دلیل قدیمی و غیرسیستماتیک بودن روش‌های حمل ونقل فعلی کالا در ایران، به خوبی تأمین نشده و در دسترس نیست. نخستین دغدغه‌ی شرکت‌هایی که به عرصه تجارت الکترونیک ورود می‌یابند، این است که چه طور کالاهای فروخته شده‌ی خود را به صورتی امن و با پیگیری مناسب و دقیق به طوری که مشتری از انجام درست فرآیند حمل و تحویل کالا اطمینان داشته باشد، ارسال کنند. البته تجارت الکترونیک مزایای قابل توجهی دارد که همین امر موجب رشد سریع آن شده است و عملاً توان آن را دارد که در اقتصاد کشور ریشه دوانده و جای خود را محکم کند. ایران کشوری جوان با سطح علمی بالا است که همین دانش و آگاهی باعث شده است جامعه به سمت استفاده از فناوری‌های نوین حرکت کند و این خود موجب ایجاد یک بازار بزرگ، تازه و بکر در کشور شده است که به سادگی در اختیار بنگاه‌های اقتصادی قرار گرفته است. مدیران موفق نیز می‌توانند با استفاده صحیح از فناوری اطلاعات در تجارت و کسب و کار خود، راه چند ساله را ظرف چند ماه طی کرده و سرعت معرفی و رشد تجارت خود را به این وسیله افزایش دهند. همچنین همان طور که در بالا به آن اشاره شد وضعیت زیرساخت‌های امروز برای چرخیدن چرخ‌های این قطار سریع تجارت الکترونیک، از دو دهه پیش تا کنون، بهتر شده است و امروزه می‌توان با اتکاء به همین حداقل‌ها، فعالیت‌های اقتصادی آنلاین قابل توجهی را آغاز کرد. کم نیستند شرکت‌هایی که در این حوزه موفق شده باشند و کمتر کسی است که این شرکت‌های موفق را نشناسد. لذا مهم‌ترین کار فعالین اقتصادی برای رسیدن به موفقیت‌های مشابه در کسب و کارهای آنلاین، به جای استفاده از روش‌های معمول، انتخاب هوشمندانه روش‌های نوین تجارت الکترونیک است که با خلاقیت و نوآوری همراه باشد تا کسب و کار خود را در تجارت الکترونیک آغاز کنند.
جایگاه تجارت الکترونیک ایران را در بازار جهانی چگونه ارزیابی می کنید؟
متأسفانه به دلیل فقدان زیرساخت های آنلاین بانکی بین المللی در ایران همچون نبود کارت‌های اعتباری ارزی و عدم تبادلات بانکی بین‌المللی آنلاین در جامعه برای استفاده بین‌المللی و خرید و فروش‌های اینترنتی، ارتباط تجاری ایران با بازار بزرگ جهانی به طور کامل قطع است و بدون شک این موضوع ضربه سنگینی بر بدنه اقتصادی کشور است و متأسفانه به دلیل مسائل سیاسی هیچ تمهیداتی برای آن اندیشه نمی‌شود و ایران را به یک جزیره در اقیانوس و با فاصله زیاد از قاره‌های بزرگ تبدیل کرده است. البته به این مشکل موارد دیگر مثل مشکلات حمل و نقل بین‌المللی را هم باید اضافه کرد. مشکلات گمرکی و فرآیند غیر مکانیزه صادرات و واردات و عدم حضور در سازمان تجارت جهانی (WTO) و بسیاری از موارد دیگر نیز موجب شده تا پتانسیل حضور ایران در بازار جهانی از دست برود. شاید این طور به نظر برسد که زندگی در یک جزیره، محاسنی هم دارد! و حتی گاهی به اشتباه تصور می‌شود که این محاسن آن قدر زیاد است که نباید با دنیای خارج ارتباط داشته باشیم! ولی غافل از این که همین وضعیت می‌تواند عامل مهمی در جلوگیری از پیشرفت اقتصادی کشور در سطح بین‌المللی باشد. اگر یکی از محاسن فعالیت جزیره‌ای تجارت الکترونیک در ایران را مثال بزنیم، پایین بودن نرخ ریسک سرمایه‌گذاری در آن است. برای مثل تصور کنید که اگر درهای ایران به روی شرکت‌های بزرگ بین‌المللی تجارت الکترونیک باز بود، سرمایه‌های چند میلیارد دلاری این شرکت‌ها همچون amazon، alibaba، ebay و... بازار تجارت الکترونیک ایران را به طور کامل در اختیار می‌گرفت و سایه‌ی بزرگشان را بر زمین حاصل‌خیز اقتصاد ایران می‌انداختند و در نتیجه دیگر نوری به ساقه و برگ‌های نازک کسب و کارهای نو ظهور ایرانی نمی‌رسید و مجالی برای رشد و شکوفایی نمی‌یافت. با همین طرز فکر که کلیات آن درست به نظر می‌رسد جزیره‌ای بودن چندان هم فکر بدی نیست! ولی بستن درهای دنیا به روی ایران بدترین انتخاب برای مقابله با رقبای قدرتمند خارجی است. توجه کنید که تنها فروشگاه‌های آنلاین از بستر اینترنت استفاده نمی‌کنند! بلکه بسیاری از تولیدکنندگان داخلی نیز برای فروش بیشتر نیاز به بازاری بزرگ‌تر از یک کشور دارند تا بتوانند با افزایش فروش در سطح جهان به اقتصاد کشور کمک کنند و در نتیجه این رشد اقتصادی باعث افزایش رفاه اجتماعی شود! این به معنای نیاز مبرم برای دسترسی به بازار خارجی در کشور است. شاید جزیره‌ای بودن تجارت الکترونیک در ایران مزایایی داشته باشد ولی این راه حل درستی نیست و زیان آن بیش از منافع آن است. تنها کافی است با تصویب قوانین صحیح و هوشمندانه تا حدی معقول هزینه رقابتی شرکت‌های تجاری بزرگ خارجی را با رقبای ضعیف‌تر ایرانی آن‌ها افزایش داد و یا با قوانینی همچون انتقال تکنولوژی و استفاده از نیروی داخلی اجازه ورود به این شرکت‌ها را داد. در واقع با این اقدام نابرابری‌های سرمایه‌گذاری تا حدی تعدیل می‌شود و همزمان درهای کشور به روی سرمایه گذاری خارجی باز می‌شود و در نتیجه این شرکت‌ها با خودشان فناوری‌های نوین را به ایران می‌آورند. از سویی دیگر ما نیز امکان صادرات محصولات ایرانی را به صورت مستقیم به مراکز خرید کشورهای خارجی فراهم آورده‌ایم.
آیا فروشگاه‌های اینترنتی از لحاظ فنی و پیاده‌سازی از گذشته تا به امروز تفاوتی کرده‌اند؟
بله، همان طور که می‌دانید یکی از شاخه‌های تجارت الکترونیک، خرید و فروش بر بستر اینترنت و یا فروشگاه‌های آنلاین است. ورود شرکت‌ها به فعالیت‌های آنلاین، با راه‌اندازی فروشگاه‌های اینترنتی اختصاصی آغاز شد و همچنان نیز این رویه ادامه دارد، آن‌ها از این طریق اقدام به معرفی و فروش محصولات خود می‌کنند. ولی امروزه روش ورود به بازار تجارت آنلاین در حال پوست‌اندازی و تغییر است. از آن‌جایی که تخصص و فعالیت اصلی این شرکت‌ها راه‌اندازی و مدیریت فروشگاه‌های اینترنتی نیست، دانش کافی برای معرفی بهتر و در نتیجه موفقیت در تجارت آنلاین را ندارند و به ندرت به فروشگاه‌های اینترنتی موفق تبدیل می‌شوند. این در حالی است که میلیون‌ها فروشگاه اینترنتی هم اکنون در حال فعالیت هستند که شاید چند فروشگاه خاص به موفقیت رسیده باشند! علت عدم موفقیت سایر فروشگاه‌های اینترنتی دقیقاً به دلیل عدم تمرکز و پیاده‌سازی غیر‌تخصصی و ورود، بدون اطلاع از مسائل مهم تجارت الکترونیک است. شرکت‌هایی که بر روی رشد اقتصادی و افزایش فروش محصولات خود تمرکز دارند از روش‌های بهتر و راحت‌تر نوینی برای ورود به عرصه رقابتی تجارت الکترونیک استفاده می‌کنند تا بتوانند در کنار رقبای دیگر سهم خود را از این بازار بگیرند. معدود شرکت‌هایی در جهان هستند که چنین خدمات متمایزی ارائه می‌کنند. امروزه روش‌های معرفی کسب و کار و همچنین استفاده از فروشگاه‌های آنلاین برای افزایش فروش و کسب درآمد بیشتر به طور کامل متحول شده است؛ به طوری که با سرعت بسیار زیادی ما را به سمتی می‌برد که همچون بازارهای سنتی، هر کسی کافی است علم کسب و کار خود را بداند و وقت خود را برای درگیر شدن با یک فناوری دست و پا گیر جدید هدر ندهد. به زبان ساده تر باید گفت، آینده به سویی حرکت می‌کند که عملاً تجارت الکترونیک از یک فناوری مدرن به یک ابزار ساده برای پیشبرد اهداف تجاری تبدیل می‌شود. چشم‌اندازی که برای آینده‌ی تجارت الکترونیک در حوزه‌ی فروشگاه‌های اینترنتی پیش‌بینی می‌شود، استفاده‌ی ابزاری از فناوری اطلاعات خواهد بود. یکی از این روش‌ها پیوستن به کلونی‌های تجارت آنلاین است. برای مثال شرکت علی بابا در چین، بستری را برای تجارت فراهم کرد که صدها هزار تولیدکننده و عرضه‌کننده کالا در آن به هم پیوستند و تجمع این تعداد شرکت، موجب دیده شدن توسط میلیاردها خریدار شد؛ به طوری که تمام این شرکت‌ها توانستند از این قابلیت بهره برده و مطرح شوند. امروزه داشتن یک فروشگاه اختصاصی مزیت نیست. بلکه فروش بیشتر هدف اصلی در تجارت آنلاین است. شرکت‌های پیشرو در ایران، شرکت‌هایی هستند که با این تفکر به مشتریان خود خدمت رسانی می‌کنند و آن‌ها را در مسیر درست قرار می‌دهند. ما نیز همگام با کشورهای پیشرفته‌ی جهان در تجارت الکترونیک همچون امریکا و چین، هم اکنون در ایران، فناوری جدیدی را پیاده سازی کرده‌ایم که امکاناتی بی‌نظیر و منحصر به فرد برای کسب و کارهای کوچک و بزرگ ارائه می‌کند!
صاحبین کسب و کار، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان محصولات، می‌توانند از طریق فناوری جدیدی که توسط «بازاریاب» فراهم شده است از نقاط مختلف کشور محصولات خود را بدون هیچ دغدغه‌ای به خریداران خود در سراسر کشور با برند و قیمت دلخواه خود معرفی و عرضه کنند. بازاریاب با حذف مشکلات فنی و دغدغه‌های بیهوده مدیران برای نگهداری وب‌سایت‌های فروشگاهی، استفاده از اینترنت را برای کسب و کارهایی که تمایل و توانایی ورود به این عرصه را دارند، به طور باورنکردنی آسان و دست‌یافتنی کرده است. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق مراجعه به وب سایت bazaryab.com روش‌های مختلف ورود به بازار بزرگ تجارت آنلاین را کسب کرده و از این خدمات منحصر به فرد بهره‌مند شده و سرعت رشد کسب و کار خود را افزایش دهید. همچنین قادر خواهید بود که در کم‌ترین زمان ممکن به یک برند در بازار فروش اینترنتی ایران تبدیل شوید و محصولات خود را به متقاضیان آن در سراسر کشور بفروشید. در واقع «بازاریاب » بستری قدرتمند و بزرگ با قابلیت‌های بی‌نظیر است که همچون مرکز خریدی به وسعت ایران میزبان فروشندگان خرد و کلان از دور افتاده‌ترین نقاط ایران تا مراکز استان‌ها است. بازاریاب این فرصت را به کوچک‌ترین بنگاه‌های اقتصادی می‌دهد که بتوانند به سادگی و به سرعت و بدون سرمایه‌گذاری کالا و خدمات خود را در کشور معرفی کنند. یکی دیگر از نکات، مبارزه با انحصار در تجارت آنلاین و افزایش و حمایت از فروش محلی، حتی از کسب و کارهای کوچک در دور افتاده‌ترین نقاط ایران و عاملی برای رشد یکنواخت و هماهنگ اقتصاد جامعه است. این در شرایطی است که امروزه فروشگاه‌های اینترنتی بزرگ به صورت انحصاری در این حوزه به شکلی فعالیت می‌کنند که عملاً موجب نابودی و ورشکستگی بسیاری از کسب و کارهای ضعیف‌تر محلی شده است که بدون شک عاملی مخرب برای اقتصاد جامعه محسوب می‌شود. همچنین شرکت‌های تولیدکننده داخلی به زودی با شگفتی دیگری در صنعت بازاریابی اینترنتی روبه رو خواهند شد! محصولات شما به زودی توسط «بازاریاب» در ایران، منطقه و جهان بازاریابی شده و صادر خواهد شد. در آینده نزدیک فروشگاه‌های شبکه تجاری بازاریاب می‌توانند محصولات خود را به صورت جهانی عرضه کنند. هیئت مدیره شبکه تجاری بازاریاب به ریاست آقای محمدرضا مشکاتی و مدیریت عامل آقای آرمین رحیمیان با همکاری تیمی متبحر و قدرتمند شامل مهندسینی در حوزه نرم افزار، محتوا و گرافیک، هدفی بزرگ را دنبال می‌کنند. فعالیت این تیم، بهبود وضعیت اقتصادی اقشاری از جامعه است که دارای کسب و کارهای منظم و موفق ولی نیاز به توسعه در سراسر میهن عزیزمان ایران هستند که توان رقابتی قابل توجهی با شرکت‌های بزرگ معتبر داخلی که رقابت با آن‌ها دور از ذهن به نظر می‌رسد را بدهند. این در حالی است که این اتفاق برای بنگاه‌های اقتصادی بدون نیاز به سرمایه گذاری انجام می‌شود. «بازاریاب» این فرصت را برای تمام مشتاقان تجارت بر بستر اینترنت به بهترین نحو فراهم کرده است و از همه فروشندگان متعهد حمایت می‌کند تا جایی که حقوق مصرف‌کنندگان را رعایت کرده و به آن احترام بگذارند.